Keshmesh Hastįį

Keshmesh Hastįį éí t’óó baa dlohasingo óolyéé lá.  Shimá sání éí ínísts’ísí yę́ędą́ą́ xaigo daníchíílgo díí bee shiyanahojiłhiz ńt’éé’. “Aadę́ę́ Keshmesh Hastįį,” jiníi łeh ńt’éé’. Ákójíníigo hanáá’ háábijiiłash dóó hadaa’ deesht’osh łeh ńt’éé’. Éí biniinaa Keshmesh Hastįį ayóo binasdzidgo díkwíí́shį́į́ naaxai. K’ad baa nitséskeesgo t’óó baa dlohasin. Da’ díí hastįį sání t’óó nimazgo dóó łichíigo hadit’éego háágóóshį́į́ anadlohgo éí ayóo binasdzid ńt’éé’ lá nisin k’ad. Yáadilá.

 

Keshmish

Ínists’ísí yę́ędą́ą́ Keshmish dajiníigo lá baa ákoniizį́į̨́.  (díí la’ áníídę́ę́ diits’a’ígíí t’óó baa’ihgo yee ak’e’ełchí) Shimá sání éí bilasáanaa dóó ch’il łitsxooí dóó ha’ałtsédii dóó k’ésdisí naaltsoos azisí biyi’go shaa níjíłtsoos nt’éé’.  Aadoo ólta’di nishizhníłtįįdóó ałdó’ báda’ólta’í dóó ch’iyáán álį́į́dę́ę́’ ákwit’éigo nihitaanídei’nih nt’éé’.

 

Ch’ééh Baa Nitséskees

Haaléít’áo Diné bizaad doo nantł’a da dooleeł, lá? Díí éí ch’ééh baa nitséskees. T’óó daats’í t’áá łáhígi’át’áo bee yáátihgo yá’át’ééh, azhą́ doo bik’i’diitxįįh da ndi. Bije’doodił shį́į́ hwiinidzingo daats’í? Éí doodago daats’í bilagáánaa bizaad t’áá bestł’oongo yá’át’ééh? Náásgóó shį́į́ béé hózin dooleeł.

 

Ch’ééh Baa Nitséskees

Haaléít’áo Diné bizaad doo nantł’a da dooleeł, lá? Díí éí ch’ééh baa nitséskees. T’óó daats’í t’áá łáhígi’át’áo bee yáátihgo yá’át’ééh, azhą́ doo bik’i’diitxįįh da ndi. Bije’doodił shį́į́ hwiinidzingo daats’í? Éí doodago daats’í bilagáánaa bizaad t’áá bestł’oongo yá’át’ééh? Náásgóó shį́į́ béé hózin dooleeł.

 

Da’ Diné Bizaadísh nantl’a lá?

Diné K’ad yee ádójíigo Ch’ikę́ę́h nilįįgo t’áábí diné bizaad niyínítxaah. Nantl’ago yaa yáłti’, ákó shí éí áłts’íísígo bínashniih. Góómaląąjí twó bee sidiszįįgo binahji’ Hoozdojigo nisełta’. Áádę́ę́ nánisdzáago shizaad ch’ééh bee haasdziihgo bénashniih. Ákondi k’ad bee yáshti’go haaleit’ao saad łá doo shił béé hózin da nisin łeh. Azhį́shį́į́ diné bizaad bee yáshti’ ndi doo t’áá ákwííshjį́ da dóó t’áá shí doo sha’áłchíní bee bich’i’ yáshti’ da. T’áá shí áshtį́į́ lá nisin. Haalá níłtsogo éí t’áá ni baa ádinit’aah dooleeł, díí Ch’ikę́ę́h át’ínígi’ át’áó??!!??

 

Naabeehó

Shicheii yą́ą dóó shimá sání yą́ą éí t’áá’áłah Diné niidlíinii baa yájíłti’go t’áá’áko “Naabeehó” jiniih, ñt’éé’. Háádę́ę́ lá saad yit’ihgo díí bee da’hííníijí? Bilagáanaa k’ehjí jinéłį́įgo éí t’áá bahat’aadí nahalin, saad ahinoolninígíí biniinaa, Navajo = Naabeehó. Áko na’ídíkidígíí éí díí saad daats’í bilagáanaa saad neizk’anígíí át’é? Jó, t’áábí áníigo éí díí saad Oozéí bits’ą́ą́dóó yit’ih ní.
Shí baa nitséskeesgo éí t’áá daats’í nihí nihizaad bits’ą́ą́dóó alyaa’ígíí át’éego át’é? Naabaahá dabidii’níigo éí nihxahastóí nihich’ą́ą́h nidaabaah ñt’éé’. Áko, Naakai daats’í t’áábí saad neizk’ą́ą́z dóó áádóó bilagáanaa akéé niilwod. Naakai k’ehjí éí “a” sáanii bá si’ą́ dóó “o” éí hastóí bá si’á. Naabaahá yę́ę éí Naabaaho silį́į́’ dóó áádóó éí Nabeho ….

 

Shik’is

Shik’is – ch’éé shidiłdloh dóó shénálniih t’áá ákwííshjį́. Hxáida hwénálniihgo ayóo baa hózhó. Shínaaí bidishníi dooleełígíí dóó bich’į’ díníshį́į́ dooleełígíí ádin. Áko shik’is t’éiyá t’áá dikwíhí yee’ ákondi t’áá shéé daalniih. Ahxéhee’ shik’is danołínígíí.